Organizazje pozarządowe

Fundacja a stowarzyszenie

Fundacje oraz stowarzyszenia stanowią najliczniejsze i najbardziej typowe formy prawne, w ramach których działają i zakładane są organizacje pozarządowe. Jak mówi popularne stwierdzenie: jeżeli masz pieniądze, to załóż fundację, jeśli masz przyjaciół – załóż stowarzyszenie.

• Fundacja to forma prawna, o której powołaniu oraz o tym, czym będzie się ona zajmować decyduje wybrana osoba (fundator) bądź grono kilku osób (fundatorzy). Celem fundacji jest osiągnięcie jakiegoś ważnego gospodarczo (np. rozwój ekonomiczny danego obszaru) lub społecznie celu (np. podniesienie poziomu wykształcenia u ludzi młodych). Fundator lub fundatorzy przekazują na ten cel swój majątek (papiery wartościowe, pieniądze, nieruchomości), który prawnie stanowi całą fundację.
• Stowarzyszenie – grupa osób składająca się np. z przyjaciół, członków rodziny czy bliższych i dalszych znajomych, mających wspólne zainteresowania bądź wspólny cel. Rozwijają oni swoje zainteresowania lub dążą do osiągnięcia wyznaczonego sobie celu. Stowarzyszenie musi posiadać osobność prawną, zaś jej członkowie mogą działać na tych samych zasadach bez względu na to czy są obywatelami polskimi czy zameldowanymi na terenie RP cudzoziemcami.

Głównymi różnicami pomiędzy fundacją a stowarzyszeniem są:

• cel działania,
• zarządzanie,
• nadzór zewnętrzny,
• powstawanie obu form prawnych.

W przypadku fundacji to fundator wyznacza cel jej działania, zaś jego majątek stanowi podstawę do utworzenia oraz działalności fundacji. Jeśli nastąpi wyczerpanie się środków finansowych, to fundacja będzie musiała zostać zlikwidowana. Fundacja może realizować cele zgodne z interesami RP, jak np. ochrona środowiska, opieka nad zabytkami. Cele tej formy prawnej muszą zawsze posiadać szerszy, ogólnospołeczny aspekt, a działania z nią związane nie mogą być wykonywane na rzecz fundatora czy jego rodziny. Wszystkie najważniejsze decyzje należą do zarządu fundacji, który nie podlega żadnej kontroli wewnętrznej. Fundator może być wolontariuszem lub pracownikiem czy zasiadać w radzie, ale nie może być członkiem fundacji. Tę formę prawną nadzorują ministrowie właściwi (np. fundację o charakterze ekologicznym – Minister Ochrony Środowiska), a także starostowie właściwi (z racji umiejscowienia siedziby fundacji). Co roku na ręce ministra muszą być składane sprawozdania z działalności fundacji.

Do założenia stowarzyszenia nie potrzeba żadnego nakładu pieniężnego, lecz co najmniej 15 osób. Tego rodzaju forma prawna opiera swoje działania na pracy społecznej jej członków. W przypadku gdy liczba należących do stowarzyszenia osób zmniejszy swą liczbę poniżej 15 osób, stowarzyszenie będzie musiało poddać się likwidacji. Cel założenia stowarzyszenia nie może być zarobkowy, lecz zakres działalności może skupiać się wyłącznie na potrzebach jego członków i nie musi być społecznie użyteczny. Stowarzyszenie zarządzane jest w sposób demokratyczny. Decyzje podejmowane są na tzw. walnych zebraniach członków. Nad prawidłowym funkcjonowaniem czuwa wewnętrzny organ kontrolny. Stowarzyszenia nadzorowane są przez starostów bądź prezydentów miast na prawach powiatu. Nie muszą one składać corocznych sprawozdań.